De verloren whiskystokerijen van Schotland - en de twee die terugkwamen

Schotland was ooit de thuisbasis van honderden werkende distilleerderijen en toen whisky in de 19e eeuw een hoge vlucht nam, waren er meer dan 200 open in de whiskygebieden. Maar niet alles wat goud is kan blijven - en dat geldt ook voor de gouden nectar.

Toen smaken veranderden en de wereld verschoof, konden veel distilleerderijen niet lang genoeg overleven om de dominantie van whisky te zien terugkeren. En daarom wordt Schotland achtervolgd door de geesten van weleer.

Nu, voordat u zich haast om het licht aan te doen, we spreken niet letterlijk (hoewel, voor de gelovigen daarbuiten, maak een reis naar de meest spookachtige distilleerderijen van Schotland en u hebt misschien een snelle dram nodig om uw zenuwen te kalmeren).

Van regio's die ooit bloeiden en nu inactief zijn tot distilleerderijen die de steeds veranderende vraag niet konden bijbenen, laten we een reis maken langs de whiskygiganten van vorige generaties en distilleerderijen die weg zijn, maar niet vergeten.

*Malts.com is een website van Diageo. Sommige distilleerderijen en merken in dit artikel zijn niet aangesloten bij of geassocieerd met Diageo.

Port Ellen werd geprezen als een van de meest iconische van de verloren distilleerderijen, met een dierbare herinnering voor whiskyliefhebbers na de sluiting in 1983. Vóór de sluiting had Port Ellen legioenen fans over de hele wereld gewonnen voor zijn rokerige Islay-whisky's die al sinds 1825 worden geproduceerd.

Dat was tot 2024, toen de distilleerderij herrees dankzij een investering van maar liefst 185 miljoen pond.

De herboren distilleerderij, die nu enthousiaste bezoekers verwelkomt voor meeslepende rondleidingen, brengt hulde aan het verleden en kijkt tegelijkertijd vooruit naar de toekomst, dankzij een ultramodern ontwerp met een onbelemmerde zichtlijn door het glazen distilleerhuis naar de ongeëvenaarde kustlijn van Islay.

Twee paar koperen distilleerketels blijven het hart van de distilleerderij vormen. Het eerste paar - de Phoenix Stills - zijn nauwkeurige replica's van de originele Port Ellen distilleerketels. De tweede - de Experimental Stills - zal staan als een baken voor de pioniersgeest achter de kunst en wetenschap van een ongeëvenaarde whisky.

Onderdeel van de pioniersgeest achter de distilleerketels is de verbinding met de nieuwe Ten Part Spirit Safe, een innovatief stuk distilleerapparatuur dat de Port Ellen whiskymakers ongekende mogelijkheden biedt om te experimenteren.

Met de Port Ellen Ten Part Spirit Safe is het mogelijk om meerdere delen uit het hart van de run te halen, waardoor nog niet eerder ontdekte smaken en karakters toegankelijk worden. Dit brengt de kunst van het whisky maken naar een nieuw niveau van complexiteit, versterkt door de expertise en aandacht van het laboratorium ter plekke.

Na de sluiting in 1983, tijdens een van de moeilijkste periodes voor de industrie, betekende de heropening van Brora de eerste heropleving van een voorheen verloren naam in whisky.

De sluiting van Brora in de jaren 1980 volgde een patroon voor veel whisky's die werden gebruikt voor blended whisky's. Blenders gebruikten rokerige whisky's oordeelkundig. Blenders maakten oordeelkundig gebruik van rokerige whisky's, en op dit moment werd aan de blendingvereisten voor medium en zwaar peated whisky voldaan door minder distilleerderijen. Het was in deze tijd dat de Schotse industrie als geheel verschillende distilleerderijen sloot, waaronder Brora.

Met nauwgezette aandacht voor detail werd het 202 jaar oude distilleerhuis van Brora afgebroken en steen voor steen herbouwd, precies zoals het was toen het nieuw was in 1819, maar nu geschikt voor nog eens twee eeuwen productie. Het hart van de restauratie van de Brora distilleerderij werd gevormd door het originele paar koperen distilleerketels die 200 mijl door Schotland reisden om met de hand te worden opgeknapt door koperslagers van Abercrombie in Alloa.

Brora heeft zich volledig toegelegd op het herscheppen van de processen van voor de sluiting en gebruikt traditionele hark- en tandwielmaïsketels en gemoute gerst van Glen Ord mouterijen - precies op dezelfde manier als tijdens de oorspronkelijke exploitatie.

Niet alleen de liefdevolle aandacht voor het verleden van Brora is opmerkelijk aan de revival, het project brengt de toekomst van whisky stevig in beeld. De gerestaureerde distilleerderij waarborgt nu een duurzame toekomst voor Brora, met de installatie van een biomassaketel die wordt aangedreven door duurzaam gewonnen houtsnippers uit Noord-Schotland.

Niet elke distilleerderij heeft het einde van Port Ellen of Brora. Van heilige namen in de whiskygeschiedenis tot overblijfselen van een vervlogen tijdperk, laten we enkele distilleerderijen herontdekken die voorgoed gesloten zijn, gesloopt zijn of hun manier van werken hebben veranderd.

Bekend om zijn bloemige, lichte Lowlands-whisky, wordt de klaagzang van de verdwenen Littlemill distilleerderij gedeeld door whiskyliefhebbers. Met wortels die teruggaan tot 1772 werd de Lowlands distilleerderij beschouwd als een van de oudste distilleerderijen met een ononderbroken licentie in Schotland.

Meer dan 200 jaar lang innoveerde Littlemill whisky. Het had een van de eerste vrouwelijke licentiehouders, Mrs Jane MacGregor in 1823, en de uitvinding van een nieuw ontwerp van distilleerketels, waarbij de traditionele zwanenhalzen werden vervangen door rectificerende kolommen, waardoor de productie meer controle kreeg over het karakter van de whisky.

Helaas kwam Littlemill in de problemen en werd van 1984 tot 1989 met tussenpozen gesloten, om uiteindelijk in 1994 helemaal stil te vallen. Hij werd ontmanteld in 1997 en de laatste tragedie kwam toen een brand de overgebleven gebouwen in 2004 verwoestte.

Rosebank - gelegen in Falkirk, een deel van de Lowlands - gaat vermoedelijk terug tot 1798. Het was een zeldzaam wonder, gevierd als een van de weinige makers die hun malts drievoudig distilleerden en kreeg de bijnaam 'Koning van de Lowlands'.

Rosebank werd in 1993 stilgelegd en in 2017 gekocht en gerestaureerd door Ian McLeod Distillers.

Imperial dateert uit 1897 en sloot zijn deuren in 1998. Het is misschien een van de minder bekende gesloten distilleerderijen. Dit komt omdat het in de eerste plaats werd gebouwd als een partnerdistilleerderij van Dailuaine.

Imperial is echter opmerkelijk omdat het tijdens zijn 100-jarige geschiedenis eigendom was van de meeste grote namen in de industrie. Eigenaren waren onder andere Diageo, John Walker en Pernod Ricard.

Het was Pernod Ricard die het voorgoed zou sluiten en de distilleerderij is sindsdien gesloopt.

De St Magdalene distilleerderij stond eerst bekend als Linlithgow en werd halverwege de 18e eeuw opgericht door Sebastian Henderson.

De Lowlands-distilleerderij draaide meer dan 200 jaar voordat ze in 1983 werd gesloten, tijdens een van de moeilijkste periodes voor whiskydistilleerders in heel Schotland. De gebouwen van de distilleerderij zijn sindsdien omgebouwd tot particuliere woningen, maar de moutschuur en de oven zijn bewaard gebleven als monumentaal gebouw.

De distilleerderij in de Highlands, Glenlochy, werd in 1898 opgericht door David McAndie. De distilleerderij haalde haar water uit de rivier de Nevis en lag in de uitlopers van de berg waaraan de rivier zijn naam ontleent.

Van de oorspronkelijke distilleerderij is niets meer over behalve het Kiln-gebouw, dat dankzij het door Charles Doig ontworpen pagode-dak tot historisch gebouw is verklaard.

Gelukkig zijn er genoeg actieve distilleerderijen die niet alleen de deuren openhouden, ze openen de wereld van whisky elk jaar voor duizenden nieuwe fans. Breng een bezoek aan een distilleerderij en ontdek zelf waarom.